| สถิติผู้เยี่ยมเยียน | |
|
ลวดลายและเอกลักษณ์
ลักษณะเด่นของเครื่องเงินภาคเหนืออยู่ที่วิธีการแกะลายสองด้าน ช่างเชียงใหม่จะตอกลายจากด้านในให้นูนตามโครงร่างรอบนอก
ของลายก่อนแล้วตีกลับจากด้านนอกเป็นลายละเอียดอีกที ลักษณะลายและรูปทรงเครื่องเงินภาคเหนือก็มีแบบเฉพาะของตนเอง
โดยเฉพาะเครื่องเงินเชียงใหม่จะมีลักษณะเป็นขันทรงบาตรที่มีลายนูนลึก ซึ่งเรียกว่าเป็นสลุงแบบพม่าและสลุงพื้นเมืองเชียงใหม่
ซึ่งปากกว้างกว่าเส้นผ่านศูนย์กลางตอนก้นและตอนปากไม่ต่างกันมากนัก เกือบจะตรงเป็นทรงกระบอกเลยขันเงินใบหนึ่ง
มักมีลายหลายอย่างผสมผสานกัน เช่นลายนักษัตรมีรูปสัตว์อยู่ในกรอบรูปร่างต่างๆ เช่น กรอบรูปแหลม รูปลิง หลายตัวต่อ ๆ
กันกรอบหนึ่งๆเรียกว่าโขงหนึ่ง ขันใหญ่ ๆ มีครบทั้ง 12 ราศีในกรอบ 12 กรอบก็เรียก 12 โขง ขันเล็ก ๆ มีไม่กี่โขงการล้อมกรอบ
ลายบนพื้นต่าง ๆ นี้ก็คล้ายกับที่ภาคกลางแบ่งลายด้วยกรอบ 4 กรอบมีพื้นลายเป็นกนกบ้าง ดอกพุดตานบ้างแต่ขันภาคกลางไม่มีมากกว่า
4 กรอบนอกจากอยู่ในกรอบรูปต่างๆแล้ว ลายสิบสองราศีซึ่งเรียกว่าเป็นลายเชียงใหม่ยังอยู่ในแวดล้อมของดอกกระถินบ้าง
ดอกทานตะวันบ้าง ดอกสับปะรดบ้าง นอกจากลายเชียงใหม่แล้วยังมีลายแม่หย้อย ขันแม่หย้อยดั้งเดิมเป็นขันคล้ายบาตรแบบพม่า
แต่มีฝามีลายประกอบตัวสัตว์ประจำราศี กรอบขันเป็นรูปลิง มีลายริมปากขันเป็น " ดอกแก้ว "(ดอกพิกุล) หรือลายนกยูงหรือ
ลายดอกหมาก มีลักษณะเป็นทางยาวตามแนวตั้งซ้อน ๆ กันเช่นเดียวกับลายประเภทต่อดอกภาคกลาง ปัจจุบันได้มีการพัฒนา
ลวดลายบนขันเงินมากมาย เท่าที่พบกันทั่วไปพอจะสรุปได้ดังนี้ คือ
1. รูปธรรมชาติและรูปเหมือนจริงต่างๆเช่นทิวทัศน์ทั่วไปพระนเรศวรชนช้างชาวนาทำนาไถนาลายสถานที่เหล่านี้มีมาไม่นานเท่าไรนัก
2. รูปเทพเจ้าหรือ ลายเทพพนมมาจาก ความเชื่อโบราณแบบฮินดูเช่น พระวิษณุกรรม พระสุรัสวดี เทพบุตรเทพธิดาทั่วไป
3. รูปสัตว์หิมพานต์ใช้ประกอบในงานก่อสร้างทางพระพุทธศาสนาเช่น ประตูหน้าต่างโบสถ์สำหรับภาชนะก็จะนำไปสลักบน
หีบบุหรี่ ขันเงิน ขันพานรอง ซึ่งช่างเงินตามร้านจำหน่ายเครื่องเงินนำไปสลักเป็นประจำ เช่น ราชสีห์ กินร กินรี เป็นต้น
4. รูปตัวละครในวรรณคดีที่นิยมกันมากคือ รามเกียรต ิ์มีรูปพระราม นางสีดา ยักษ์ลิงทั้งเต็มตัวครึ่งตัว ในอิริยาบถต่างๆ
หรือเป็นภาพเหตุการณ์ตอนใดตอนหนึ่งทั้งตอน
5. รูปสัตว์สิบสองราศี ที่มาจากความเชื่อ แบบจีนทำกันมาแต่โบราณและทำกันทั่วไปในแถบนี้ หมู่บ้านวัวลาย คือปีกุนจะเป็น
รูปช้างไม่ใช่รูปหมูแบบ หมู่บ้านอื่น ด้วยเหตุที่ว่า ช้างเป็นสัตว์มงคล
6. ลายกนกเป็นศิลปะประจำชาติของไทยซึ่งสืบเนื่องมาจากโบราณลายไทยได้ถูกประดิษฐ์ขึ้นจากเถาไม้ใบไม้ ดอกไม้ซึ่งได้ตบแต่ง
ดัดแปลง ให้งดงามยิ่งขึ้นบนขันเงิน
7. ลายดอกที่นิยม คือดอกบัว ดอกมะลิ ดอกจอก ดอกพุดตาน ลายใบเทศ (ใบฝ้ายเทศ) ดอกชัยพฤกษ์ลาย ดอกไม้ร่วง
8. ลายพุ่ม เช่น พุ่มข้าวบิณฑ์ เทพพนม
9. ลายช่อ เช่น ช่อกนกสามตัว ช่อเปลว
10. ลายก้านขด เป็นการนำลายหลายอย่างมาต่อกันโดยมีลายเชื่อมต่อร้อยกันไปเรื่อยๆ มีหลายชนิด
11. ลายเปลว ลายเถาเครือ เป็นลายที่เลื้อยไปอย่างอิสระภายในรูปทรงของสิ่งที่ทำมีทั้งเครือเถาชั้นเดียวเครือเถาไขว้
12. ลายก้านขด เป็นเถาขดกลมลงในพื้นที่นั้น ๆ จะเป็นวงเดียวหรือสองวงหรือไขว้กันก็ตามเถากลมนี้คือเถาของลาย
เพราะลายก้านขดถือเป็นการขดเถาให้กลมซึ่งมีความสำคัญมากจากนั้นก็วางกนกตามมุมต่างๆซึ่งบางตอนอาจต้อง
ประดิษฐ์ตัวกนกให้มีขนาดและรูปร่างตามเนื้อที่พบตัวกนกและกาบ จะต้องออกสลับกันไปเพื่อให้ได้ช่องไฟที่ดีลาย
ก้านขดมีความงามอยู่ตรงวงขดกลมที่ได้จังหวะกันพอดี
13. ลายเปลวลายชนิดนี้ เป็นลายที่เกิดทีหลังลายก้านขดเถาของลายเปลว มีลักษณะคล้ายคลึงกับเถาไม้หรือเปลวไฟ
ที่แลบเลียไหวระริก เมื่อต้องลมเถาลายเปลว มีการขดกลมลายเปลวส่วนมากมักนิยมทำภาพประกอบในเถากลมเช่นตัว
สัตว์ต่างๆตลอดจนภาพ ซึ่งอาจเป็นภาพเรื่องรามเกียรติ์หรือเรื่องอื่นๆตลอดจนลายเทพพนม เป็นต้น
ส่วนลวดลายบนขอบและเชิง ก็จะมีการแต่งตามขอบทั้งแนวตั้งแนวนอน มีหลายลาย เข่นลายหน้ากระดาษ ลายเกลียว
ลายก้านต่อดอก ลายกรวยเชิง ลายเฟือง และมีลายบัวซึ่งจะสลักตามส่วนโค้งของภาชนะและฐานในการทำเครื่องเงิน
เชียงใหม่ได้พัฒนารูปแบบจากการทำขันเงิน(สลุงเงิน) เป็นรูปแบบอื่นๆ เช่น พาน กระเป๋าถือ เครื่องประดับอื่นๆ เช่น
กระดุม ปิ่น แหวนกำไลสร้อยตัว สร้อยคอ สร้อยข้อมือ ฯลฯ ตามแนวนิยมรุ่นใหม่มากขึ้น
****ข้อสังเกตประการหนึ่งของหมู่บ้านที่ทำเครื่องเงินไม่ว่าจะเป็นบ้านวัวลาย บ้านหารแก้ว บ้านแม่หย้อย
ก็คือช่างเงินจะยึดเอกลักษณ์ของรูปแบบและลวดลายประจำของตนไว้อย่างเหนียวแน่นแม้ว่าจะมีลวดลายอื่นๆ
เสริมก็ตามซึ่งเท่ากับเป็นการอนุรักษ์รูปแบบและลวดลายของเครื่องเงินของตนไว้ได้เป็นอย่างดี อีกประการหนึ่งรายได้
จากผลผลิตเครื่องเงินในปัจจุบันสูงพอยังชีพได้ เนื่องจากเครื่องเงินโดยเฉพาะประเภทเครื่องประดับ นั้นเป็นที่นิยมกันมากและผลผลิต
ที่หลากหลายในประโยชน์ใช้สอยก็เพิ่มขึ้นด้วย
